Düşük maliyetli oluşu yanında çevre dostu taşıma modu olarak bilinen ve özellikle son 10 yıllık süreçte AB ülkelerinde de çeşitli teşvikler ile taşımacılıktaki payının artırılması adına çalışmalar yürütülen demiryolu yük taşımacılığının payı -henüz istenilen seviyede olmasa da- Türkiye’de de yıldan yıla artış gösteriyor. Türkiye’de son 11 yıllık süreçte TCDD’ye yaklaşık 23,1 milyar olmak üzere demiryolu sektörüne toplam 35 milyar lira yatırım ödeneği ayrıldı. 2014 yılı için ayrılan miktar ise 4 milyar lira.
Demiryollarında yürütülen yenileme ve sinyalizasyon çalışmaları yanında TCDD bünyesinde açılan ve hali hazırda yapımı devam eden lojistik merkez yatırımları, Bakü-Kars-Tiflis demiryolu projesi, Viking Treni, İpek Rüzgarı, Marmaray Projesi vb. gibi sayısını artırabileceğimiz projeler ile Türkiye’de demiryolu taşımacılığının toplam taşımadaki payını artıracak çalışmalar son hızla devam ediyor. Son 11 yılda yük taşımacılığında önemli mesafeler kaydeden Türkiye’de 2004 yılından itibaren başlatılan Blok tren taşımacılığıyla taşınan yük miktarında sürekli olarak artış yaşandı. Bu kapsamda 2003 yılında 16 milyon ton yük taşırken 2013 yılında 26 milyon tona ulaşıldı. 2014 yılı için hedeflenen yük taşıma miktarı ise 28 milyon ton.
10’uncu Ulaştırma Şurası’nda, demiryolu sektörü için 10 bin km Yüksek Hızlı Tren ve 4 bin kmkonvansiyonel demiryolu hattı yapım hedefi konulmuştu. 2013 yılında gerçekleştirilen 11’inci Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Şurası’nda ise bu hedefler genel olarak korundu. Ancak, özellikle yük taşımacılığının artırılması ve yapılacak yeni hatlarda yolcu ve yük taşımacılığının birlikte yapılabilmesi için çekirdek ağ olarak kabul edilen bölümün dışında kalan hatların hızlı demiryolu hattı olarak yapılması daha uygun görüldü. Bu değişiklikle birlikte, 10 bin km olarak planlanan yüksek hızlı demiryolu hatlarının 4 bin 500 km’si ayne korunurken, 5 bin 500 km’lik bölüm hızlı demiryolu hattı olarak tasarlandı ve 2023 yılına kadar bin km konvansiyonel demiryolunun yapılması hedefi benimsendi. Tüm bu hedefler ve planlar doğrultusunda 2023 yılında demiryolu taşımacılık payının; yolcuda yüzde 10 ve yükte ise yüzde 15’ e çıkarılmasının hedeflendiği Türkiye’de 2035 yılında bu oranların yük taşımacılığında yüzde 20, yolcu taşımacılığında yüzde 15’e çıkarılması planlanıyor. Tüm bunların yanı sıra demiryolu ağının diğer ulaştırma modları ile entegrasyonunu sağlayacak şekilde akıllı ulaşım altyapıları ve sistemleri ile donatılması hedefleniyor.
Uluslararası kombine taşımacılık ve hızlı tedarik zinciri yönetiminin kurulması ve yaygınlaştırılması yanında Boğazlar ve Körfez geçişlerinde demiryolu hat ve bağlantılarının tamamlanarak Asya-Avrupa-Afrika kıtaları arasında Türkiye’nin önemli bir demiryolu koridoru haline gelmesi adına da çalışmalar sürdürülüyor.
Türkiye’de hem yurtiçinde hem de uluslararası taşımalarda demiryolunun payını artırması beklenen projeler yanında bu amaca destek olacak önemli gelişmelerden biri de özel sektörün önünü açacak 4-24 Nisan 2013 tarihinde TBMM’de kabul edilen ‘Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkında Kanun’un 1 Mayıs 2013 günü Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmesi oldu. Bakanlık tarafından yönetmeliklerin çıkartılması beklenen Kanun ile özel sektörünün demiryolu taşımacılık alanına girmesi sonrasında demiryolu altyapısının verimli kullanılması ve hatların kapasite kullanım oranlarının artması bekleniyor. Belirli bir geçiş süreci sonrasında ton-km ve yolcu-km başına işletme maliyetlerinde önemli miktarda düşüş olması beklenen bu gelişme ile hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesinde ciddi gelişme bekleniyor.
Bu gelişmeler yanında uluslararası taşmacılık firmalarının kendi bünyelerinde yürüttükleri intermodal taşımacılık uygulamalarında demiryoluna ağırlık vermeleri demiryolu taşımacılığına olan ilginin arttığını gösterir nitelikte.
Demiryolunda Yürütülen Projeler ve Hedefler:
Kars-Tiflis Demiryolu Bağlantısı: Asya ile Avrupa arasındaki eski tarihi İpek Yolu üzerinde bulunan ve birbiri ile tarihten gelen dostlukları, kültürel ilişkileri olan, Türkiye-Gürcistan-Azerbaycan devletleri ve milletleri arasındaki ilişkileri daha da pekiştirerek ticaretin gelişmesine katkıda bulunacak bu üç ülke dışındaki bölge ülkeleri arasındaki ticaretin artmasına vesile olarak, ekonomik yönden gelişmesine yardımcı olacak Kars-Tiflis-Bakü Demiryolu Projesinin tamamlanması ile ilk etapta yıllık 6.5 milyon ton yük taşınması hedefleniyor.
Viking Treni Projesi: ‘Viking Treni’, Baltık Denizi ile Karadeniz arasında Klaipeda, Odessa ve İliçevski deniz limanlarını demiryolu ile birleştiren önemli bir kombine taşımacılık projesidir. TRACECA koridoru üzerinden Avrupa’nın en kısa yoldan Ortadoğu ve Asya’ya bağlanması hedefleniyor. Viking Treni’nin, Türkiye üzerinden Akdeniz, Avrupa, Ortadoğu ve Orta Asya bağlantısı sağlanabilecek. TCDD ile Ukrayna Demiryolları arasında 25 Eylül 2013 tarihinde intermodal taşımacılığın ve Viking Treninin geliştirilmesine ilişkin olarak Ankara’da bir Mutabakat Zaptı imzalandı.
İpek Rüzgarı Projesi: Proje kapsamında 28 Kasım 2012 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan ve Kazakistan tarafından ‘Ulaştırma Şebekeleri ve Kargo Taşımacılığı Organizasyonu Ortak Faaliyetleri İlkeleri Üzerine Mutabakat Zaptı’ imzalandı ve sözkonusu proje ile ilgili çalışmalara başlamak üzere ilgili ülkeler tarafından bir çalışma grubu oluşturuldu.
İpek Rüzgarı projesi ile Türkiye’den Gürcistan üzerinden Azerbaycan’a demiryolu, Azerbaycan’ın Alat Limanı ve Kazakistan’ın Aktau Limanı arasında feribot ve Kazakistan ötesi Çin’e kadar demiryolu ile taşıma yapılabilecektir. İpek Rüzgarı İntermodal Blok Tren Projesiyle; Kazakistan-Türkiye arasındaki blok tren seyahat süresinin azaltılması hedefleniyor.
Ayrıca Kazakistan tarafından Çin’le yapılacak bağlantı yük taşıma miktarlarını da önemli ölçüde artırması bekleniyor. Türkiye’de Marmaray Projesi’nin ve Kars-Tiflis-Bakü demiryolu projesinin tamamlanmasıyla Çin ile Avrupa arasında Türkiye üzerinden kesintisiz blok tren taşımacılığı yapılabilecektir. Kazakistan’dan ve Çin’in kuzeyinden gelen yükler Türkiye üzerinden tren taşımacılığıyla Avrupa’ya ve Ortadoğu’ya ulaştığı gibi Türkiye’nin güneyinden deniz bağlantısıyla Afrika’ya da ulaşabilecek.
Türkiye-Rusya Tren Feri Hattı:Samsun limanda kapak atma rampası, dolfen ve boji değiştirme tesisi bağlantı yolları inşaatı tamamlanarak Türkiye’nin Samsun, Rusya’nın Kavkaz Limanları Arasında kurulan tren feri hattı ile kombine taşımacılık başlatılmıştır. Bugüne kadar 85 sefer yapılarak, 87 bin 627 ton yük taşındı.
Marmara Denizinde Kombine Taşımacılık: Demiryoluyla kısa sürede ve ekonomik olarak Avrupa ve Asya arasında kombine yük taşımacılığı yapılması amacıyla Derince ve Tekirdağ arasında tren feri işletmeciliğine başlandı.
Tekirdağ ve Derince Limanları için işletme izinleri alınarak Tekirdağ-Derince arası tren feri taşımacılığı yeniden başlatıldı, Ankara-İstanbul YHT yol çalışmaları nedeniyle Derince-Köseköy-Sapanca-Bilecik arası yol trafiğe kapandığından taşımalar Köseköy`e kadar yapılabiliyor.
Marmaray Projesi: Marmaray projesiyle Gebze’den Halkalı’ya kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlanacak ve kentiçi trafik sorununa köklü çözüm olacak. Avrupa Birliği'nin hızlı tren ağlarıyla uyumu yönünde önemli bir adım olan Marmaray, Ankara-İstanbul Hızlı Tren, Kars-Tiflis Projeleri gibi projelerin gerçekleştirilmesiyle birlikte, Gebze’den Halkalı’ya kesintisiz demiryolu ulaşımı sağlanarak, Avrupa'dan Asya'ya, batıdan doğuya kesintisiz, hızlı, ekonomik bir demiryolu bağlantısı ile özellikle uluslar arası ve transit yük taşımacılığında artış hedefleniyor.
Van Gölü Geçişi: Van Gölü geçiş kapasitesinin artırılmasına yönelik ilk aşamada 2 adet 50 vagon taşıma kapasiteli feribot alımı ile iskele onarımı ve feribot bakım-onarım tesisi yapım çalışmalarının tamamlanması ile Türkiye - İran -Türki Cumhuriyetleri ve Türkiye- Pakistan ve Afganistan arasındaki demiryolu yük taşımacılığının artırılması hedefleniyor.
Hızlı Tren Hattında Yük Taşımacılığı: Yüksek hızlı demiryolu yapım projelerinin yanı sıra hızlı ve konvansiyonel demiryolu yapımları da yoğun bir şekilde devam ettiriliyor.
Yapılan ve yeni yapılacak olan yüksek hızlı tren hatlarında yük taşımacılığı yapılmayacak. Ancak özellikle daha önce demiryolu bulunmayan ve hızlı tren hattıyla demiryolu bağlantısı sağlanan, demiryolu mesafesini kısaltan ve uluslararası koridorda bulunan hızlı tren hatlarında yolcu trenlerinin faaliyette olmadığı ve trafiğin müsait olduğu gece saatlerinde yük taşımacılığı yapılması planlanıyor. Hızlı tren hatlarında, hattın işletme koşullarına uygun konvansiyonel lokomotif ve vagonlarla yük taşıması yapılacak.
Özellikle otomobil ve sınai üretim tesislerinin yoğun olarak bulunduğu Bursa iline Bursa-Osmaneli Hızlı Tren Projesi’nin tamamlanması ile demiryolu bağlantısı sağlanacak. Bu sayede sanayi, ithalat ve ihracat pazarının dinamik koridoru olan ve yüksek taşıma potansiyeline sahip Bursa hızlı tren hattında demiryolu yük taşımacılığı yapılması hedefleniyor.
Halkalı-Edirne-Kapıkule Hızlı Tren Hattı projesinin tamamlanması ile birlikte mevcut konvansiyonel hattın yük taşımacılığına tahsis edilmesi ile ithalat ve ihracat taşımalarında sunulan hizmet seviyesi ve taşınan yük miktarının artırılması bekleniyor.
Liman Bağlantılı Demiryolu Taşımalarının Artırılması: TCDD tarafından liman bağlantılı demiryolu taşımalarının artırılması, liman geri sahasında yükleme-boşaltma faaliyetlerinin modern bir şekilde verilmesinin sağlanması, liman ve hinterlandında bulunan yük potansiyeli dikkate alınarak liman geri sahalarında yük merkezi oluşturma çalışmalarına başlandı.
Bu kapsamda TCDD tarafından; Alsancak Limanı içerisinde liman ‘Yükleme-Boşaltma ve Lojistik Alanı’ oluşturulması, Derince Liman geri sahasındaki Derince Garın yeniden yapılandırılarak Yük Merkezi kurulması, Çandarlı Liman geri sahasında Biçerova İstasyonunda, Samsun Limanı geri sahasında, Tekirdağ Liman içerisinde ve geri sahasında, Bandırma Limanı geri sahasında Kuşcenneti İstasyonunda, Çatalağzı Eren Enerji Limanı geri sahasında Mersin liman geri sahasında bulunan Tırmıl’da Yük Merkezi oluşturma çalışmaları sürdürülüyor. Ayrıca, demiryolu taşımalarının artırılması, kombine taşımacılığın desteklenmesi, yükleme-boşaltma faaliyetlerinin daha modern bir şekilde verilmesinin sağlanması amacıyla Mersin liman geri sahasında bulunan Taşkent İstasyonunda ve İskenderun liman geri sahasında yük merkezi oluşturulması planlanıyor.
Pakistan-İran-Türkiye Demiryolu Hattı: Avrupa-Asya arasındaki transit koridorlar içerisinde yer alan Güney Trans Asya Demiryolu Hattının gelişimine önemli katkı sağlayacak olan ‘Pakistan-İran-Türkiye Demiryolu Hattı’ ile; Pakistan’ın ve Hindistan’ın Avrupa, Orta Doğu, Orta Asya ve Çin bağlantısı sağlandı. Trenin başlangıcından bu yana 6 adet Pakistan’dan ve 8 adet Türkiye’den olmak üzere toplam 14 adet ticari tren işletildi. Pakistan’da yaşanan sel felaketinden dolayı yardım götürmek üzere düzenlenen 15 adet trenle; 475 adet konteyner, 5 bin 302 ton barınma evleri, çadır, gıda maddeleri, su, çocuk bezi, hijyen seti ve ıslak mendil Pakistan’a gönderildi.
15 Nisan 2014