Prof. Dr. Stefan Iskan
Ludwigshafen am Rhein Fen Bilimleri Üniversitesi, Iskan Advice ve Aysberg Basın Yayın Akademik Danışmanı
Kara taşımacılığı hem akademi dünyasında, hem de uygulamada üvey evlat muamelesi görüyor. Artık tedarik zinciri yönetimi veya kontrat lojistiği gibi havalı konseptler ilgi odağı haline gelmiş durumda. Ne yazık ki bu oldukça karmaşık ve aynı zamanda Avrupa'nın en büyük lojistik sektöründe aktif olarak faaliyet gösteren şirketler, 'A noktasından B noktasına taşımacılık faaliyeti gerçekleştiren basit şirketler' olarak görülüyor. Avrupa kara taşımacılığı ağlarının gelişimi için yeni öneriler yok denecek kadar az. Bu noktada belirli endüstrilere yönelik sınıflandırmalar içeren endüstrileşmiş kara taşımacılığı ağı vizyonu fayda sağlayabilir.
Geçmişte taşımacılık sektöründe üretim maliyetlerini optimize etmek ve azaltmak için çeşitli yöntemler denendi. Bunlardan bazılarını çok sayıda güzergah optimizasyon sistemleri, taşımacılık filo yönetiminin Romanya veya Bulgaristan gibi maaşların daha düşük olduğu şube lokasyonlarına kaydırılması, kamyon ve treylerlere ilişkin teknolojik yenilikler, önceden belirlenmiş, şirket ağlarına uygun sevkiyat türleri veya artırılan treyler kullanım düzeyi (örneğin, jumbo ve mega treyler ekipmanları) sayılabilir. Başka optimizasyon alternatiflerinin de değerlendirilebilmesi mümkündür. Hafif yapılar, iyileştirilmiş aerodinamik ve daha verimli çekici motorları ile yakıt maliyetleri daha da azalmıştır. Bu 'geleneksel' yaklaşımlar ise sınırlarını giderek daha fazla zorluyor. Treyler taşıma kapasitelerinin önemli ölçüde artırılmasının önünde artık siyasi platformdan gelen itirazlar söz konusu. Birçok devlet tarafından sürücülerin çalışma ve dinlenme sürelerindeki sıkı uygulamalar ve bazı Avrupa piyasalarında kısa ve uzun mesafelerde kalifiye kamyon sürücülerinin sayısının da azalması nedeniyle sürücü maaşlarının daha fazla düşürülmesi de mümkün değil.
Tüm bunlara rağmen, bir toparlanmanın yaşanması mümkün. Bunun anlamı ise üçüncü şahıs lojistik firmalarının bazı piyasalarda kendi filolarını kuracak ve kendi sürücü tabanlarını oluşturacak olmaları. Sürücülerin üretkenliğini artırmaya veya trafik sıkışıklığının neden olduğu maliyetleri önemli ölçüde azaltmaya yardımcı olabilecek akıllı trafik yönlendirme sistemlerinin verebileceği desteğin orta vadede gerçekleşmesi beklenmemeli.
Avrupa'da 'navlun yapısı etkisi' görülmeye başlanmış durumda. Bu, taşımacılığın yönünün endüstriye özel ve müşteri odaklı çözüm gereklilikleri fazla olan yüksek değerli mallara kaymakta olduğu anlamına gelmektedir. Diğer yandan sevkiyatların boyutlarında da azalmalar olmaktadır. Peki bunun sonucu nedir? Otomotiv sektörü gibi büyük taşımacılar, giderek daha fazla miktarda eksik kamyon yükünü ve tam kamyon yükünü 'geleneksel' yurtiçi bölgesi tedarik sisteminden çıkarıyor. Ayrıca, Avrupa pazarında ilk defa boş ve dolu sevkiyatı ayrı gerçekleştiren orijinal malzeme üreticilerini görmek mümkün. Mevcut rekabet halihazırda zarar veren bir boyuta ulaşmış durumda. Kara taşımacılığı üretiminde birliktelik etkilerini sağlamak artık daha da zorlaştı.
Bu çerçevede, Avrupa kara taşımacılığı sektörünün yanıt bulması gereken iki soru karşımıza çıkıyor. Üretkenlik bir kez daha nasıl artırılabilir? Kara taşımacılığı ağlarında ölçek etkilerini rahatlatmadan ürün tekliflerinde nasıl bir fark yaratılabilir? Umut vadeden bir yaklaşım olarak, kara taşımacılığı üretiminde radikal 'endüstrileştirmeden' bahsedilebilir. 'Endüstrileşme' ile üretim akışının entegre olarak planlanması ve kontrol edilmesi, iş akışlarının ve süreçlerin standardizasyonu ve sürekli ilerleme ve performans ölçümü gibi modern yalın üretim ilkelerinin kullanılması kastedilmektedir. Büyük hedef ise kaliteyi oldukça yüksek bir seviyede sabitlemek, üretim ve idaredeki atıkları azaltmak ve kaynak verimliliğini artırmaktır. Modüler bir çözüm portföyü ile farklı taşımacılık gereklilikleriyle farklı müşteri segmentlerine standart bir şekilde hizmet verilebilir.
Türkiye ve Avrupa kara taşımacılığı şirketlerinin 'endüstrileştirilmesinde' taşımacılık sektörüne uyarlanarak kullanılabilecek yaklaşımlar şunlardır:
- Tam kamyon yükü, eksik kamyon yükü ve gruplandırılmış yükler için merkezi bir ağ yönetiminin uygulanması
- Sabit güzergah ve zaman planları ile temel ağa istikrar kazandırılması
- Taşımacılıkla ilgili tüm süreç ve yapıların radikal düzeyde standardizasyonu
- Endüstri segmentlerine (otomotiv, hızlı tüketim ürünleri, yüksek teknoloji vb.) ayrılmış modüler bir üretim kitinin geliştirilmesi
- Profesyonel bir alt taşıyıcı geliştirme ekibinin uygulanması
- Merkezi bir bölgesel karşılaştırma ve şube optimizasyon ekibinin geliştirilmesi
Sabit güzergah ve zaman planları ile temel ağa istikrar kazandırılması: Temel ağlar, piyasalardaki değişikliklere uzun vadeli olarak uyumlu hale getirilebilir. Avrupa kara taşımacılığındaki acil işler nedeniyle bugün taşımacılık faaliyetlerini gerçekleştirmek için kısa vadeli ve yalnızca fırsatlara odaklanan kararlar alınmaktadır. Bu 'vakalar' ise ek maliyetlere neden olmakta ve kara taşımacılığı ağının istikrarını bozmaktadır.
Taşımacılıkla ilgili tüm süreç ve yapıların radikal düzeyde standardizasyonu: Terminal yönetimi aracılığıyla ihale yönetiminden taşımacılık dağıtımına kadar temel süreçler, tüm şubelerde standart bir şekilde organize edilecektir. Bu sayede, kara taşımacılığı faaliyetlerinde şeffaflıkta önemli düzeyde bir artış olacaktır. Ayrıca, önceden belirlenmiş, standart anahtar performans göstergeleri ile performansın ölçülmesine yönelik, proaktif bir alarm sistemi için bir temel belirlenmiştir. Bu sistem, şube performansının karşılaştırılmasına ve sürekli iyileştirme önlemlerinin belirlenmesine yardımcı olmaktadır. Bunun uygulanması ise 'şirket içi öğrenmeyi' sağlayan bölgeden merkezi olarak yönetilen bir karşılaştırma ve şube optimizasyon ekibinin yardımı ile gerçekleşebilir.
Endüstri segmentlerine ayrılmış modüler bir üretim kitinin geliştirilmesi: Bu kit, kombine edilebilir ve standart taşımacılık çözümlerinden oluşmaktadır. Günümüzde ana taşımacılık faaliyeti öncesi ve sonrasındaki süreçler oldukça heterojendir. Bu yaklaşım ile birlikte bu heterojen süreçler, ilk aşamada standart hale getirilip, modüllerle konsantre bir yapıya sokulabilir. İkinci aşamada ise bu modüller müşteri ve farklı hizmet düzeylerinde, sektöre özel çözümlere bağlanacaktır.
'Endüstrileşme', Türkiye ve Avrupa kara taşımacılığı faaliyetlerinin son şansı. Bu son şans, üretkenliğin artırılması, faaliyetlerin karmaşıklığının önemli ölçüde azaltılması ve taşımacılık ve filo yönetimi alanlarındaki BT araçları arasında çapraz bağlar kurarak verimlilik iyileştirmeleri için öne gerekliliklerin oluşturulması için kullanılmalıdır. Büyük Avrupa ve Türkiye lojistik hizmet sağlayıcıları için 'endüstrileşme', müşterilere ve sektöre özel gerekliliklere ilişkin daha odaklanmış bir yaklaşım ile daha küçük ve daha yalın organize olmuş rakiplerin birbirinden ayrılması fırsatını sunmaktadır. Buna paralel olarak, bu büyük şirketler daha fazla güvenilirlik kazanacak ve alt taşımacılarıyla ilgilenmek ve kendi iş ihtiyaçlarına uygun olarak sistematik bir şekilde geliştirmek için bir platform yaratacaktır.