İran, Türk taşımacıları ile mallarını taşıtan İranlı üreticilere ek vergi uygulayarak caydırıcı politika izlerken, akaryakıt fiyat farkı ücreti gibi ek ücretlerle de Türk taşımacıların maliyetlerini artırıyor.
Türkiye yakın komşuları ile karayolu ile yaptığı dış ticarette genellikle dolu gidip boş gelme modeli ile çalışan ülke. Bu durum Türkiye’den İran, Rusya, Orta Asya Cumhuriyetleri’ne yapılacak taşımalarda navlun bedelini yükseltiyor. En son Bulgaristan’ın kapıyı kapatmasına kadar giden olayda da özellikle transit geçmek zorunda kalınan ülkelerin bu durumu bir koz olarak kullanması ve Türk ihraç pazarından daha fazla pay almasına sebep oluyor.
Bunun yeni örneği de İran… İran taşımalarında denge son 10 yılda İran taşımacıları lehine çarpıcı bir şekilde değişti. İran, ülkeye yapılan taşımalarda veya İran üzerinden yapılan taşımalarda tek yön için 620 dolar para alıyor. Aynı zamanda İran, malını bir Türk taşımacıya taşıtan kendi vatandaşından taşıma ücretinin yüzde 10’unu -ortalama 350-400 dolar civarında bir ücreti- vergi adıyla bir tür ceza olarak alıyor. Bu sebeple de İranlı tüccar artık Türk taşımacı tercih etmiyor veya bu ilave maliyeti göze alarak tercih yapıyor.
Transit taşımada ‘Deli Dumrul’ ücreti
Türkiye’nin transit geçiş yapacak İran araçlarına herhangi bir mazot kısıtlaması yapmadan geçişine izin vermesine rağmen İran, Türkmenistan’da İran’dan daha ucuz mazotu alıp İran’ı transit geçecek araçlara bile mühür uygulaması yapmayıp kendi ülkesinden yakıt almış gibi 620 dolar yakıt fiyat farkı alıyor. Türkmenistan’a giden bir Türk aracı İran’dan yakıt alsa da almasa da gidiş dönüşte toplam bin 240 dolar fiyat farkı ödüyor.
Ankara-Gürbulak-Tahran güzergahında yakıt maliyeti, Türk taşımacısı için 981 dolar iken, İran taşımacı içi 90 dolar olarak gerçekleşiyor. Türk taşımacıdan alınan 620 dolar yakıt fiyat farkı ile toplam fark bin 600 dolar oluyor.
Konu ile ilgili olarak UND’den yapılan açıklamada şu bilgilere yer verildi: “Türkiye, transit geçeceğini beyan ederek Türkiye’ye giren İran plakalı araçların depolarını mühürlemekte ve herhangi bir ücret talep etmeksizin geçişlerine izin vermektedir. Buna karşılık İran mühür uygulaması yapmayıp, mazot almaksızın ülkesini transit geçecek Türk araçlarından akaryakıt fiyat farkı almaktadır. En bariz örneği ise, Türkmenistan’dan uygun fiyatla mazot alarak İran’ı transit geçecek olan Türk aracından İran’dan mazot almadığı halde akaryakıt fiyat farkı ücreti alınmasıdır.
Türk araçları, İran’ı transit geçişlerinde gidiş-dönüş bin 050 Avro akaryakıt fiyat farkı ücreti de dahil olmak üzere toplam bin 244 Avro maliyet ile karşı karşıya iken İran araçlarının ülkemizde ödediği gidiş-dönüş transit geçiş maliyeti sadece 60 Avro’dur.
Derneğimize iletilen bilgilere göre; bazı İran taşıtları ülkemizi transit geçeceklerini beyan ederek, ülke içine girmekte, depo mühürlerini bozarak, akaryakıt satmakta, ülkelerine geri dönüp, cüzi bir ceza ödeyerek kar elde etmektedir. 2012 yılında ülkemizi transit geçmek amacı ile Türkiye’ye boş olarak giriş yapan 8 bin 556 adet İran plakalı aracın bin 866 adedinin transit geçiş yapmadığı ve İran’a götürülmek üzere yüklü (dolu) olarak çıkış yaptığı tespit edilmiştir. 2013 yılında ise aynı şekilde Türkiye’yi transit geçmek amacıyla giriş yapan 12 bin 935 adet İran plakalı aracın 911 adedinin transit geçiş yapmadığı ve İran’a götürülmek üzere yüklü (dolu) olarak çıkış yaptığı tespit edilmiştir. Açıkça ortadadır ki, Bakanlığımızca alınan tüm tedbirlere karşın, ihlaller sürmektedir.
İran plakalı araçlar ülkelerindeki ucuz akaryakıt avantajını, Türkiye’den transit geçeceklerini beyan etmek suretiyle boş olarak Türkiye’ye giriş yapmak ve Türkiye’de transiti bozarak akaryakıt satışı yapmak suretiyle kullanmaktadır. Diğer yandan, Türk araçlarının İran’a boş giriş yaparak dönüş yükü alması yönünde bir ihtiyaç ve talebi bulunmamaktadır. Bu amaçla, İran plakalı araçlar için üçüncü ülkelerden Türkiye’ye ve Türk plakalı araçların üçüncü ülkelerden İran’a boş girişlere izin verilmesi ancak, İran araçlarının ikili taşıma yapmak amacıyla Türkiye’ye girerek gerçekleştirdiği boş giriş izinlerinin kaldırılması önem arz etmektedir.”
UND İcra Kurulu Başkanı İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener ise, “Türk ihraç taşımalarında 10 yıl önce yüzde 28 paya sahip olan İran araçları bugün yüzde 60 paya sahip oldu. Bu araçlar Türkiye’ boş olarak gelmiş olsa bile Ankara-Tahran güzergahında neredeyse yarı yarıya fiyat teklif edebiliyor. Türk taşımacısının onda biri fiyatına yakıt kullanan İran taşımacısı zaten avantajlı iken, İran devleti de ayrıca eliyle taşımacılarımıza haksız rekabet uyguluyor” dedi.
Şener, “25–26 Şubat tarihlerinde iki ülke bakanlıklarınca Tahran’da yapılacak toplantıda bu konuların çözüme kavuşturulması ve haksız rekabete bir son verilmesini bekliyoruz” diyerek beklentilerini dile getirdi.
24 Şubat 2014